این روزها فضای مجازی پر از تبلیغاتی است که ادعا می‌کنند که کسب ثروت فراوان و بدون زحمت، با بیت‌کوین امکان‌پذیر است. در این یادداشت این ادعا را بررسی می‌کنیم.

بیت‌کوین چگونه کار می‌کند؟

بیت‌کوین (Bitcoin) دارای یک دفترچه حسابداری (ledger) مجازی است که همه تراکنش‌ها در آن ثبت می‌شوند. این دفترچه در ساختاری به نام بلاک‌چین (blockchain یا زنجیره بلوکی) ذخیره می‌شود. در این دفترچه می‌توان اطلاعات جدید وارد کرد اما نمی‌توان اطلاعات قبلی را پاک کرد. همه می‌توانند تراکنش‌های انجام شده را ببینند، اما کسی نمی‌تواند تراکنش‌ها را دستکاری کند یا تراکنش جعلی ثبت کند.

https://live.blockcypher.com/btc یکی از جاهایی است که می‌توان تراکنش‌ها را مشاهده کرد

اما این ویژگی ضد جعل چگونه تضمین می‌شود؟ به زبان ساده وقتی مجموعه‌ای از تراکنش‌ها (یک بلوک) قرار است ثبت شود، باید قبل از ثبت «لاک و مهر» شود. این لاک و مهر در عمل به این شکل پیاده‌سازی می‌شود که عددی به نام nonce از روی بلاک محاسبه می‌شود و همراه آن ذخیره می‌شود. این محاسبه طوری طراحی شده که بسیار زمانبر باشد. اگر کسی بخواهد تراکنشی را جعل کند، باید nonce را نیز مجدداً محاسبه کند. وقتی بلوک‌های جدیدی به دفترچه اضافه شوند، تغییر دادن بلوک‌های قدیمی حتی سخت‌تر هم می‌شود.

همان طور که گفتیم، محاسبه nonce زمانبر است و به کامپیوتر یا دستگاه‌های پردازشگر دیگری نیاز دارد. هر کس بخواهد می‌تواند این محاسبات را انجام دهد و در قبال آن مقداری پاداش به بیت‌کوین دریافت کند. در واقع، این همان کاری است که یک «ماینر» یا «ارزکاو» انجام می‌دهد.

در همین رابطه: اسلایدهای کارگاه بلاک‌چین را ببینید.

به همین سادگی؟

آیا هر کس می‌تواند به همین سادگی محاسبات را انجام داده و بیت‌کوین دریافت کند؟ در پاسخ باید گفت این محاسبات چندان هم ساده نیست. انجام چنین محاسباتی نیازمند کامپیوتر یا پردازشگرهای خاصی است و این دستگاه‌ها در حین کار، برق مصرف می‌کنند، مستهلک می‌شوند و نیاز به خنک‌سازی دارند. در گذشته، ماینرها با کامپیوترهای معمولی این کار را انجام می‌دادند، اما بعد از مدتی رقابت بین ماینرها باعث شد آن‌ها به سمت پردازنده‌های قوی‌تر مثل GPU و پس از آن FPGA و ASIC بروند، به طوری که امروزه کامپیوترهای معمولی نمی‌توانند با آن‌ها رقابت کنند.

همان طور که گفتیم، مسأله محاسبه nonce طوری طراحی شده که سخت و زمانبر باشد. اما وقتی ماینرها از دستگاه‌های پیشرفته‌تر استفاده می‌کنند، می‌توانند مسأله را در زمان کمتری حل کنند. بنابراین سیستم بیت‌کوین طوری طراحی شده تا بتواند میزان سختی مسأله را بیشتر یا کمتر کند. هر دو هفته یک بار، این سختی مجددا تنظیم می‌شود تا محاسبه nonce برای هر بلاک حدود 10 دقیقه زمان ببرد. این مساله باعث می‌شود که با ورود سخت‌افزارهای جدید، کار برای سخت‌افزارهای قدیمی سخت‌تر شود.

شکل زیر یک دستگاه ارزکاو به نام Antminer را نشان می‌دهد که قیمت آن بین 40 تا 900 دلار متغیر است.

بنابراین، مسائل مختلفی هستند که صرفه اقتصادی ارزکاوی را به چالش می‌کشند. افزایش سختی مسأله به مرور زمان، نیاز به سخت‌افزار قوی و هزینه برق دارد. علاوه بر همه این‌ها، ارزش ارزهای دیجیتال نیز مثل ارزهای سنتی تغییر می‌کند. طبیعتاً اگر ارزکاوی راحت شود، مردم بیشتری به آن روی می‌آورند و ارزش آن پایین می‌آید.

ارزهای دیجیتال دیگری مثل اتریوم (ethereum) نیز وجود دارند که نحوه کار آن‌ها متفاوت است، اما به هر حال کاوش ارز در آن‌ها هزینه‌بر است.

Cryptotab چیست؟

Cryptotab مرورگری است که وقتی با استفاده از آن در وب گردش می‌کنید، در پس‌زمینه از کامپیوتر شما برای کاوش ارز استفاده می‌کند، اما همان طور که گفتیم، این کار مقرون به صرفه نیست. قابلیت مهمتر این مرورگر این است که یک کاربر می‌تواند کاربران بیشتری را دعوت کند و آن‌ها نیز به نوبه خود کاربران بیشتری را دعوت کنند و به مرور یک ساختار درختی شکل بگیرد. وقتی افراد زیرشاخه ارزکاوی انجام می‌دهند، بخشی از ارز آن‌ها به شاخه بالاتر منتقل می‌شود. با این وجود، بازهم برای آن که فردی بتواند درآمد قابل توجهی کسب کند، باید زیرمجموعه بسیار بزرگی را جذب کند. تصویری از مرورگر Cryptotab را در شکل زیر مشاهده می‌کنید.

کسانی که در فضای مجازی با شعارهایی مثل «بدون سرمایه به دلار درآمد کسب کنید» شما را به نصب این مرورگر ترغیب می‌کنند، در واقع شما را به زیرمجموعه خود هدایت می‌کنند، با این قصد که با استفاده از امکانات شما و بدون سرمایه درآمد کسب کنند. این همان ساختار هرمی سال‌های پیش است که منجر به کلاهبرداری از افراد زیادی شد و اکنون در قالب جدیدی بازتولید شده است.

پس عکسی که از درآمد خود منتشر می‌کنند چه طور؟

با دستکاری کد html و css صفحه اصلی این مرورگر به راحتی می‌توان تصاویر یا ویدئوهای جعلی درست کرد. یک روش جعل را در شکل زیر مشاهده می‌کنید.

سخن پایانی

همان طور که دیدیم، ارزکاوی با کامپیوترهای معمولی بیش از آن که درآمدزا باشد، به خرابی کامپیوتر شما و بالا رفتن هزینه برق منجر می‌شود. پردازشگرهای مخصوص نیز بسیار گران‌قیمت هستند. به هر حال، اگر اصل «نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود» را به خاطر داشته باشید، همواره به تبلیغات کسب درآمد ساده با دیده تردید خواهید نگریست.

منابع:

Nakamoto, Satoshi. “Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system.” (2008).

https://cryptotab.net

O”Dwyer, Karl J., and David Malone. “Bitcoin mining and its energy footprint.” (2014): 280-285.